Składamy serdeczne podziękowania za ufundowanie dla Laureatów, kompostowników  firmie Ekobat 

oraz firmie TSL Logos  za ufundowanie transportu przesyłek.

              Szanowni Państwo,

                Miło mi poinformować, że decyzją kapituły w składzie

                                               Joanna Bojczewska, Monika Podsiadła, Wojciech Górny i Dariusz Śmiechowski            

                      Laury I edycji konkursu Ogrody Permakultury  przypadły:

Ewa, Ogród w dzielnicy Białołęka,mazowieckie

 Krystian, Permakultura Chocianów,dolnośląskie

      Natalia, Krakowski Ogród Macierzanki,małopolskie

                                              Patrycja, Ogród Krzywaczka,małopolskie

.

                                                                                                                                                                            Drodzy Przyjaciele Ogrodnicy,

 Kapituła konkursu w składzie 4 jurorów, przyznała 4 równorzędne nagrody dla Was. Opublikuję je w porządku alfabetycznym. Wcześniej jednak przytoczę eksperckie rekomendacje naszych jurorów    dla wybranych ogrodów, dając Państwu możliwość rozpoznania swoich.   W przyszłym roku chcemy pogłębić nurt  wspierania, planowania i rozwoju ogrodów permakulturowych a także zacieśniania więzi wokół nich,   pogłębić większym wspomaganiem ogrodników permakulturowych.

           Gabriela Morawska

  Głosy jurorów

        Dariusz Śmiechowski

                   Podejście perm kulturowe do kształtowania środowiska życia staje się coraz bardziej popularne. Inicjatywa odszukiwania i ukazywania przykładów grodów   ma sprzyjać powszechniejszemu zainteresowaniu tworzeniem miejsc i obszarów według zasad panujących w naturze.    To z kolei zmierza  do bardziej intensywnej wymiany doświadczeń, wzrostu liczby realizacji, coraz lepszej jakości rozwiązań w dziedzinie sztuki ogrodu.  W tym roku ogłoszony został ten konkurs, ale jesteśmy zgodni, żeby odejść od formuły konkursowej. Z reguły zakłada ona bowiem rywalizację,  a w podejściu permakulturowym zamiast współzawodnictwa, pragniemy promować współpracę.    W przyszłym roku zapewne poszukiwanie dobrych praktyk w tej dziedzinie otrzyma nową formułę. Sukcesem                    w ogólności jest rosnąca tendencja utrzymywania  i tworzenia ogrodów użytkowych  i przekształcania ogrodów ozdobnych, czy też martwych przestrzeni w obszary życia,  nawet jeśli są to niewielkie prywatne działki. Warto zwrócić uwagę na ugruntowanie się w Polskich miastach ogrodów społecznych, czerpiących inspiracje właśnie z podejścia permakulturowego.                         To one przede wszystkim sprzyjają uczeniu się i współdzieleniu. Są nadzieją na inne podejście do urbanizacji, tworzenie zielonych enklaw związanych z lokalnymi społecznościami. Zachęcamy wszystkich do opisywania, fotografowania, filmowania, malowania, rysowania ogrodów. Opisanie własnego ogrodu za pomocą różnych środków wyrazu, mediów, oznacza nie tylko samo dokumentowanie osiągnięć, doświadczeń,  ale porządkowanie, planowanie. Namawiamy do traktowania ogrodów jako żywych kompozycji krajobrazowych, w których  nie może zabraknąć obecności wszystkich żywiołów.                  W przesłanych opisach doszukiwaliśmy się przede wszystkim ról, jakie pełni woda. Doszukiwaliśmy się także podstawowych elementów koncepcji. Warte podkreślenia są słowa „kompozycja“,           czy „koncepcja“, gdyż są one niezbędne zarówno dla jak największej permakulturowej wielofunkcyjności jak i piękna – oby wynikającego z obserwacji przyrody.

 Wojciech Górny

Zacznę od wstępu do moich rekomendacji, adresując go do uczestników obecnej, oraz przyszłych edycji konkursu.

Podstawą mojej pracy z osobami, którym pomagam urządzać permakulturowo ich ogrody, siedliska czy działki jest ich wizja, o której dowiaduję się na podstawie rozmów  z mieszkańcami oraz wizyty na projektowanej działce, w siedlisku, ogrodzie. We wszystkich opisach zgłoszonych do konkursu zabrakło mi jasnego  i precyzyjnego ukazania wizji miejsca, z której wynikają cele. Niewątpliwie macie je Państwo, prawda? Jeśli zdecydujecie się Państwo brać udział  w takim konkursie ponownie lub pierwszy raz, bardzo Was proszę, zaczynajcie swój opis od wizji miejsca i celów jakie realizujecie,               a nie od opisów grządek. I dokładnie tak samo zakładajcie swoje ogrody zaczynając od przemyślanej wizji i celów, a nie od grządek. W projektowaniu permakulturowym cele stanowią punkt wyjścia do określenia strategii naszego postępowania, muszą być więc konkretne, mierzalne, uzgodnione, realistyczne i wpisane w ramy czasowe. Znając je możemy dobrać metody najlepiej pasujące do tych celów i dzięki temu spełnić szereg najważniejszych zasad projektowania permakulturowego – osiągnąć maksimum efektów wprowadzając minimum zmian, uzyskać plon, nie produkować odpadów              i jednocześnie pielęgnować i powiększać bioróżnorodność.

 Rekomendacje jurorów dla ogrodów

Ogród A

Przejdźmy teraz do pierwszego ogrodu: W Pani ogrodzie, Pani …., zacząłbym swoją pracę od dwóch podstawowych analiz. Pierwsza z nich to analiza mikroklimatów, wynikająca głównie z drogi Słońca nad ogrodem w różnych porach dnia i wynikającego z tego zacienienia ogrodu w różnych porach roku. W miejscach najlepiej nasłonecznionych zaplanowałbym wstępnie nasadzenia bądź uprawę najbardziej wymagających pod względem dostępu do słońca roślin. Druga analiza, to analiza stref, pozwalająca na jak najbardziej korzystny obieg i wykorzystanie energii na działce. W strefie pierwszej, najbliżej domu zaplanowałbym wstępnie uprawy wymagające największej uwagi i najczęstszych wizyt, a im dalej od domu, planowałbym elementy rzadziej odwiedzane. Położyłbym większy nacisk na uprawę żywności tak, aby widzieć ją z okna kuchennego. Pozwala to ogrodnikowi na wcześniejsze reagowanie na potencjalne kłopoty (mniej zabiegów pielęgnacyjnych, oprysków itp. oraz na lepsze wykorzystanie plonów). Miejsca, które występują na jednocześnie w obszarach najlepszego nasłonecznienia oraz najbliżej domu to najcenniejsze miejsca ogrodu   i to w nich ulokowałbym nasadzenia o kluczowym znaczeniu dla realizacji Pani wizji, Pani ……. Element, który bym dodał w Pani ogrodzie jako pierwszy to element otwartej wody, w postaci choćby miniaturowego oczka wodnego. Nic tak nie zwiększa bioróżnorodności ogrodu jak dostęp do wody dla wszystkich odwiedzających  gości, dużych i małych.

  Joanna Bojczewska

Po opisie ogrodu wnioskuję, że w tym ogrodzie natura ma duże pole do uczenia człowieka, że opiekunka ogrodu poświęca dużo uwagi

i znajduje wiele pasji w obcowaniu z roślinami. Po tym krótkim opisie zastanawiam się, na ile w ogrodzie wykorzystywane są elementy projektowania w przestrzeni    i relacji pomiędzy różnymi funkcjami i obiektami, ta aby tworzyły zwartą i praktyczną całość (np. kwestia stanowiska dyni a dostępu do kompostownika). W ogrodzie zastosowane są już typowe naturalne metody ochrony i wzmacniania roślin, oraz wybrzmiewa dobra znajomość medycznych zastosowań wielu roślin. Uwagę zwracają wyzwania tj. zacienienie, wąska działka co do których nasuwają się pytania o twórcze adaptacje tych elementów w takie walory jak:  podniesienie niektórych upraw, rozwinięcie pnączy, podzielenie działki na podstrefy. Oprócz nawożenia obornikiem, można także zastosować inne strategie na budowę próchnicy w glebie od nasadzeń roślin dostarczających więcej biomasy poprzez wykorzystanie ściółki i mulczu. Propozycja szklarenki ma szansę być takim nowym wielo-funkcyjnym elementem, nie tylko pod uprawę,  ale np. pod suszarnię słoneczną dla zbieranych owoców.

 Ogród B

Joanna Bojczewska

Bardzo inspirujący opis adaptacji i rozwinięcia istniejących systemów ogrodu. Wynika z niego dogłębne rozumienie wykorzystania cyklów wegetacyjnych i specifiki przestrzennej różnych roślin i przede wszystkim wieloaspektowości budowy życia glebowego. Funkcja edukacyjna, którą pełni ogród, również ze zintegrowanym kurnikiem i zwiększeniem odporności całego ekosystemu przez obecność zwierząt stanowi ogromną wartość tego miejsca. Wyjątkowo ciekawym jest podejście do tworzenia niszy bioróżnorodności gatunkowej poprzez mieszanie upraw.

 Wojciech Górny

(…) gratuluję Wam znakomitej pracy wykonanej w krótkim czasie. Mam nadzieję, że Wasz ogród pokazowy stanie się inspiracją dla wielu

i zaowocuje powstawaniem permakulturowych ogrodów w Waszej bliższej i dalszej okolicy. W ogrodach pokazowych dwie kwestie są niezwykle istotne. Pierwsza,  to przestrzeń społecznościowa, przeznaczona do wspólnych działań gospodarzy i osób odwiedzających. Oddzieliłbym ją wyraźnie od reszty ogrodu i wyposażył  w elementy pokazowe, oraz służące komfortowi odwiedzających Was gości. Myślę, że można taką przestrzeń łatwo wkomponować w Wasz ogród. Powiązana z tym jest kwestia pasywnej komunikacji z odwiedzającymi – ogrody pokazowe zyskują niezwykle, gdy wyposażone są w znaki, tabliczki, opisy tego, na co odwiedzający patrzą. Jest to też świetna okazja do wykazania się wszelakimi zdolnościami  – od zrobienie czegoś z niczego, po zdolności artystyczne. Druga kwestia jest niezwykle istotna    i polecam ją szczególnie Waszej uwadze – pokazowy ogród permakulturowy nie skupia się wyłącznie, ani nawet głownie na ogrodnictwie. Ważne są w nim rozwiązania ukazujące w praktyce trzy zasady etyczne permakultury oraz zasady projektowania permakulturowego      w formie materialnej i przemawiającej do odwiedzających. Taki ogród to idealne miejsce do (choćby symbolicznego) pokazania odnawialnych źródeł energii, oszczędności i recyclingu wody, toalety kompostowej, kuchni solarnej, ogrzewania i chłodzenia z zastosowaniem sił przyrody, wykorzystywania energii sektorów oraz chronienia się przed nimi (dualna natura wiatru), oraz innych rozwiązań wykorzystywanych w permakulturze, a niezwiązanych z bezpośrednio z ogrodnictwem.

Jeżeli to zaniedbamy, nigdy nie uwolnimy się od stereotypu permakultury widzianej jako „takie inne, ekologiczne ogrodnictwo”.

 Ogród C

Joanna Bojczewska

Ogród z …….., ze zdjęć i z opisu przedstawia dobrze rozwinięty już i bogaty w bioróżnorodność owadów, roślin i zwierząt zakątek świata. Cały opis wyraża znajomość podstawowych zagadnień i podejść permakultury do ochrony gleby, spiętrzania wzajemnych relacji pomiędzy różnymi elementami i użytkownikami ogrodu; można wyczytać bliskość i pasję opiekunek ogrodu z miejscem i ekosystemem, z obserwacji z różnych pór roku  i współzależności pomiędzy nimi. Wyjątkowo cenię również świadomość i aspekt zachowywania nasion w tym ogrodzie.

 Wojciech Górny

Pani ……, mój ogród jest prowadzony w bardzo podobnych warunkach jak Pani, doskonale więc wiem, jak trudno jest coś stworzyć na bardzo słabych glebach, nie zwożąc ciągle zasobów z zewnątrz. Dlatego też, zwróciłbym szczególną uwagę w Pani ogrodzie na zapewnienie sobie własnej ściółki, biomasy, kompostu. Zastanowiłbym się poważnie nad wprowadzeniem do gospodarstwa hodowli dżdżownic i stosowania produktów, jakich one dostarczają – wermikompostu oraz odcieku z hodowli używanego do podlewania upraw. Produkty te nie tylko dostarczają składników odżywczych roślinom, ale wzbogacają glebę w materię organiczną i ogromną liczbę i różnorodność mikroorganizmów, sprzyjających uprawom. W sadzie ma Pani ogromne pole do popisu – rozważyłbym wprowadzenie gatunków roślin wspomagających, wiążących azot z powietrza, jednocześnie służących za ściółkę i pokarm dla zwierząt własnych i dzikich oraz dodanie roślin stanowiących kolejne piętra – krzewów owocowych pod drzewami, roślin pnących, wabiących zapylacze, okrywowych, odstraszających szkodniki, a przy okazji odstarczających plonów,   czy też pożytku dla pszczół. Podobnie jak u innych, tak i u Pani, brakuje mi w opisie elementów związanych z wodą, oraz rozwiązań niezwiązanych                  z ogrodnictwem, które stanowią integralną część dobrego projektu permakulturowego. Pamiętajmy, że permakultura ma za zadanie zaspokajać wszystkie ludzkie potrzeby bez szkody dla środowiska, a nie tylko te związane z żywnością.

 Ogród D

 Joanna Bojczewska

Po samym opisie wyobrażam sobie ogród społeczny, który w krótkim czasie stał się ważnym miejscem dla spotkań, odtwarzania lokalnej społecznej więzi i wspólnej pracy przy odnowie i regeneracji ekosystemu. Lokalna współpraca projektowo-wydarzeniowa również sugeruje, że ogród ma bardzo dużī potencjał, a opisane rozwiązania uprawowe jak o elementy ekosystemowe wskazują na duży zasób wiedzy wśród prowadzących i udzielających się ogrodników. Wydaje się, że ogród miałby potencjał rozwinąć się ‘archipelagowo’ – tworząć dodatkowe przystanie/przestrzenie dla ekosystemowego (po)bycia razem w okolicy i jest ciekawym modelem dla pokazania możliwości oddolnej współpracy    dla wielofunkcyjnej regeneracji przestrzeni zielonych w kontekście miasta. Ciekawym rozwojem dla tego ogrodu mogłoby być permakulturowe zaprojektowanie szerszego impactu (wpływu) ogrodu na rozproszone lokalności i mikro-społeczności w okolicy, tak aby stworzyć swojego rodzaju ‘grzybnię’ dla wymiany wiedzy, nasion, roślin i sadzonek oraz plonów. Duży potencjał również na edukacja o permakulturowej adaptacji mieszkań poprzez kompostowanie, wspólne celebracje plonów czy zajęcia rozbudowy permakulturowych infrastruktur dla innych miejsc.

 Wojciech Górny

Pani …….., robicie świetną robotę! Jestem wielkim miłośnikiem, zwolennikiem i patronem takich działań. Każdy ogród społeczny jest tak dobry,   jak społeczność która go tworzy, a relacje między ogrodnikami oraz między nimi a lokalną społecznością są ważniejsze niż plony marchewek z grządki. Widać, że dobrze sobie Państwo w tym zakresie radzicie. Wasza wizja działań i ogrodu zależy na pewno od lokalnej sytuacji, której nie znam, ale dwa zagadnienia na które już teraz warto zwrócić uwagę, to wielopokoleniowość i inkluzywność. Czyńcie swój ogród przyjazny wszystkim – od seniorów, po dzieci. Twórzcie warunki, aby czuli się w Waszym ogrodzie przydatni. Może warto skorzystać

z wiedzy seniorów i zaprosić ich, aby opowiedzieli o swoich dawnych ogrodach i sposobach ich uprawy? Może warto zrobić zestaw grządek dostosowanych rozmiarami do małych dziecięcych rączek Waszych pociech? Jeśli chodzi o inkluzywność, zastanowiłbym się czy od razu nie planować ogrodu w sposób umożliwiający partycypować w jego uprawie na przykład osobom niepełnosprawnym, poruszającym się na wózku?
Z punktu widzenia ogrodniczego, dostrzegam wiele popularnych w ogrodach permakulturowych elementów w Państwa ogrodzie, ale sprawiają one (może złudne) wrażenie, jakby nie były ze sobą powiązane. Pamiętajcie, że w permakulturze wzajemne relacje pomiędzy elementami w ogrodzie są często ważniejsze niż same elementy i że to te właśnie relacje stanowią o powodzeniu i o przewadze rozwiązań permakulturowych nad konwencjonalnymi. Sądzę, że najpilniejszym zadaniem dla Państwa jest kwestia wody, poszukałbym możliwości gromadzenia jej z nawierzchni utwardzonych w okolicy ogrodu, z tymczasowych powierzchni (rozpięte plandeki, namiot, wiata), w glebie dzięki właściwemu wypoziomowaniu oraz wyprofilowaniu ścieżek i grządek, nawet w wykopanym własnym sumptem oczku wodnym. A ponieważ jak wynika ze zdjęć, ogród znajduje się przynajmniej w części na terenie otwartym, szczególnego znaczenia nabiera analiza sektorów i ocena wpływu wiatru na Państwa ogród. Nasadzenia wiatrochronne, będące jednocześnie żywopłotami złożonymi z roślin dających jadalne plony, mogłyby pomóc Państwu nie tylko w zwiększeniu plonów, ale i w gospodarce wodnej ogrodu.

 Gratulujemy rozpoznającym rekomendacje dla swoich ogrodów a za kilka dni dopełnimy pełnej informacji i przyznamy nagrody. 

Permakultura – czym jest?

Permakultura stosowana jest z powodzeniem w rolnictwie, jak i przy projektowaniu domów i wiosek, systemów energetycznych i przy gospodarowywaniu odpadami, a nawet w tworzeniu mniej namacalnych struktur jak grupy społeczne, programy nauczania, biznesplany.

Permakultura korzysta z zasad i praktyk do projektowania zrównoważonych ekologicznie ludzkich osad. Słowo permakultura (od permaculture = permanent + agriculture, obecnie również permanent + culture) zostało wprowadzone przez dwóch Australijczyków. Pierwszym był Bill Mollison  autor gęstej i encyklopedycznej biblii dziedziny: Permaculture: A Designer’s Manual. Drugim jest David Holmgren, który błyskotliwie rozszerzył zasięg permakultury. Permakultura nie jest dyscypliną samą w sobie, ale raczej projektowym podejściem opierającym się na łączeniu różnych dyscyplin, strategii i technik.   A także stosuje się ją w procesach podejmowania decyzji. Permakultura, tak jak natura, używa i wzajemnie komponuje najlepsze cechy tego co jest w jej zasięgu.

Permakultura jest nauką łączenia. Celem permakultury jest projektowanie ekologicznie zdrowych i ekonomicznie prosperujących społeczności. Drogę ku temu wskazują trzy proste etyczne zasady: troska o Ziemię, troska o ludzi, oraz reinwestowanie nadwyżek w to właśnie troskliwe podejście do świata i natury.

Źródło: PermaKultura.Edu.PL

 Pomysł na konkurs Permakultury powstał podczas kluczowej dla nas wszystkich debaty publicznej o przekroczeniu pojemności ekosystemu.

I co za tym idzie konieczności zmiany produkcji rolnej na taką, która chroniłaby zasoby ziemi,  jednocześnie przyczyniając się do odbudowy struktury i składu gleby.

Odpowiedzią na te potrzeby może być produkcja rolna, realizowana w oparciu o zasady Permakultury, uzdrawiającej uprawę żywności, nasze żywienie i nas samych. W dobie zmian klimatu rolnictwo powinno odejść od modelu wielkoobszarowych monupraw i przejść – podobnie jak energetyka – transformację na model rozproszony. Model ten pozwala na niezależność żywieniową i energetyczną, którymi zainteresowanie rośnie od kilku lat a epidemia COVID 19 jeszcze je zwielokrotniła.

Nasz konkurs wpisuje się w szerszy globalny projekt, mający charakter edukacyjny w realizacji samowystarczalnych ogrodów i i gospodarstw permakulturowych. Mogą one stać się wzorem do przeciwdziałania skutkom zmian klimatycznych tj. zanik bioróżnorodności, susze, ulewy, gradobicia, huragany, brak dostaw prądu, czy niedobory żywności i wody. Chcąc włączyć się w tę przemianę stworzyliśmy nowatorski konkurs na Najtroskliwszy Ogród Permakultury, do którego udziału i wsparcia serdecznie Państwa zapraszam. Celem konkursu jest zachęta do prowadzenia ogrodu Permakultury ze wsparciem ekspertów, będących autorami książek i kursów, oraz praktykami prowadzącymi swoje ogrody Permakultury.

Gabriela Morawska  

16.03.2020